Na przełomie XV i XVI wieku północno-zachodnie krańce Wielkiego Księstwa Litewskiego rozwijały się bardzo dynamicznie. Wielka w tym zasługa rodów bojarskich, które kolonizowały Grodzieńszczyznę. Wśród nich wybitnie zapisali się Wołłowicze znad Bali.
W dobie walk z Zakonem Krzyżackim ziemie między Wielkimi Jeziorami Mazurskimi, Narwią a Niemnem opustoszały niemal zupełnie. Jaćwingowie zostali podbici i albo zbiegli na Litwę i Ruś, albo przesiedlono ich na Półwysep Sambijski. Nieustanna wojna nie sprzyjała osiadłemu życiu. Zmieniło się to dopiero po zhołdowaniu krzyżaków i zawarciu unii między Koroną a Litwą. Potężny obszar puszcz na zachód od Grodna przypadł w udziale władcom tego gigantycznego państwa. Ci zaś oddawali te ziemie w dzierżawę zaufanym ludziom, zazwyczaj jako nagrodę za zasługi. Wśród bojarów wyróżnionych w ten sposób znaleźli się Wołłowicze.
"Na przełomie XV i XVI wieku w wyniku nadań wielkich książąt litewskich stali się oni posiadaczami licznych ziem na terenie dzisiejszego województwa podlaskiego. To oni skolonizowali puszcze, pozakładali wiele wsi i miasteczek, prowadzili czynną działalność gospodarczą. To oni organizowali w swoich dobrach struktury parafialne, fundując pierwsze kościoły, cerkwie i zbory" - opisuje Grzegorz Ryżewski w pracy "Z biegiem Biebrzy. Przewodnik historyczno-etnograficzny" (Białystok - Suchowola 2012).
Jednym z niezwykle zasłużonych przedstawicieli rodu był Hieronim.
"Głównym źródłem utrzymania i bogactwa oprócz własności dziedzicznej były niezwykle intratne dzierżawy królewskie. Przynajmniej od 1596 roku dzierżawił Hieronim Wołłowicz m.in. Puszczę Kryńską, Odelską, Molawicką i Kuźnicką, na terenie których prowadził akcje osadnicze. To jego działalności kolonizacyjnej i staraniom zawdzięczają swoje powstanie wsie, kościoły i parafie Zalesia, Sokolan, Sokółki i Korycina. W akcie fundacyjnym parafii w Korycinie czytamy wprost, że Wołłowicz załozył wsie Czarnystok, Białystok, Dąbrówka (Korycin), Skindzierz, Sakówka, Borówka i Trzcianka. To dla nich ufundował kościół i parafię w 1601 roku. Podobnie było na terenie parafii Sokolany, gdzie założył wiele wsi i ufundował kościół w 1618 roku. Hieronim był w końcu inicjatorem powstania miasta w Sokółce, która dzięki niemu otrzymałą w 1609 roku przywilej na założenie miasteczka. Hieronim Wołłowicz był również fundatorem kościoła parafialnego w Zalesiu. W 1602 roku uposażył tamtejszą parafię i nakazał wybudować murowaną świątynię. Zmarł w sędziwym wieku w 1643 roku" - pisze Grzegorz Ryżewski.
Zabytki związane z rodem Wołłowiczów dotrwały do naszych czasów. To przepiękny renesansowy pałac w Pawłowiczach (czytaj tekst Jedyny taki pałac w regionie [FOTO]) i kościół w Zalesiu (Podskarbi litewski wybudował tu kościół [WIDEO]). Po zborze kalwińskim w Sidrze pozostały tylko zarysy murów...
opr. (is)